Ermənistanda bir aydan çoxdur davam edən etiraz aksiyalarına dözümlü yanaşan Nikol Paşinyan iqtidarının, deyəsən, “tolerantlıq limiti” bitmək üzrədir. Əgər əvvəl­lər sanksiyalaşdırılmamış etiraz və itaətsizlik aksiyalarına çıxanlar saxlanıldıqdan bir müddət sonra sərbəst buraxılırdılarsa, son gün­lər etirazçılarla bağlı həbs qətim­kan tədbirinin seçilməsi diqqəti cəlb edir. Ölkənin istintaq komitə­si dünən Hayastanın tanınmış mü­ğənnisi “Spitaktsi Hayko” ləqəb­li Aykaram Gevondyanın oğlu Qraçya Gevondyanın saxlanıldığı barədə məlumat yayıb. Məlumata görə, Gevondyan bir qrup şəxslə hökumət, parlament və polis bi­nalarını zorakılıqla ələ keçirməyi planlaşdırmaqda ittiham edilir.

Onun revanşist qüvvələrin mayın 26-da İrəvanın mərkəzində keçirməyi planlaşdırdıqları mitinq zamanı həmin hərəkətləri etmək niyyətində olduğu vur­ğulanıb. Gevondyanın əməllərinin üstü­nün onun telefon danışıqları əsnasında açıldığı qeyd edilib. Xəbərdə o da qeyd olunur ki, Qraçya parlamentdəki müxa­lifət fraksiyasının nümayəndələrindən bi­rinə yaxındır. İstintaq komitəsinin yaydığı bütün videokadrlarda Gevondyanın sa­biq prezident Robert Koçaryanın deputat oğlu Levonun yanında olduğu görünür. Saxlanılan şəxsin aprelin sonlarından etibarən, ölkədə keçirilən etiraz aksiya­larında fəal iştirak etməsi də diqqətdən yayınmır.

Q.Gevondyanın hakimiyyəti ələ ke­çirməyə cəhddə ittiham olunmasını onun vəkilləri isə təsdiqləyiblər. Onlar bildiriblər ki, cinayət işi hazırda təhqiqat mərhələsindədir. Vəkillər həbs qətimkan tədbirinin dəyişdirilməsi ilə bağlı şikayət də veriblər. Hüquqşünasların fikrincə, bu, yalnız qarşıdakı günlərdə gözlənilən küçə iğtişaşlarını cilovlamaq üçün edilib və azad toplaşmağa qarşı yönəlib. Mü­dafiə tərəfi iddia edib ki, Gevondyanın hərəkətlərində hakimiyyəti ələ keçirməyə yönəlmiş hərəkətlərə dair eyham belə yoxdur. Ancaq onların şikayəti təmin edil­məyib.

Ümumilikdə, Azərbaycanla demarka­siya prosesinə başlanılması səbəbindən Ermənistanda yaşanan gərgin atmos­fer davam edir. Biz hər gün müxalifətin hakimiyyət əleyhinə hansısa addım at­masının, media müstəvisində ittihamlar irəli sürülməsinin şahidi oluruq. Müxalifət mayın 26-da arxiyepiskop Baqrat Qals­tanyanın başçılığı ilə yeni mitinqə hazır­laşır. Eyni zamanda, hakim düşərgənin mənsubları da qarşı tərəfin ittihamlarını cavabsız qoymurlar. Hiss olunur ki, iqti­dar komandasında monolitlik var. Onlar müdafiə deyil, hücum mövqeyindədirlər.

“Hraparak“ qəzeti hökumət mənbələ­rinə istinadən məlumat yayıb ki, baş nazir Paşinyan “Vətən naminə Tavuş” hərəka­tının və onun lideri B.Qalstanyanın ad­dımlarını diqqətlə müşahidə edir. Qəzet, hətta, mübaliğəyə yol verərək, Paşinya­nın prosesləri 24 saat boyunca canlı ya­yım vasitəsilə izlədiyini yazıb. Qeyd edilir ki, Ermənistan hökumətinin başçısı Qals­tanyanın keçirdiyi görüşlərdəki çıxışlarını və mətbuata açıqlamalarını da diqqətlə nəzərdən keçirdikdən sonra, hökumət üzvlərinə və ya hakim partiyanın rəhbər­liyinə bu bəyanatlara reaksiya verilib-ve­rilməməsi ilə bağlı təlimatlar göndərir.

Onu da bildirək ki, etiraz aksiyala­rına apostol kilsəsinin nümayəndəsinin rəhbərlik etməsi müxalifətin və iqtidarın qarşılıqlı ittihamlarında dini çalarların öz əksini tapmasına səbəb olub. Qalstan­yan özü mitinqlərdə və digər görüşlər­dəki çıxışlarında dindən gen-bol bəhs edir. İki gün öncə parlamentin sədri Alen Simonyan “İncil”dən sitat gətirmişdi. Dünən isə hakim “Mülki müqavilə” par­tiyasından olan deputat Hayk Koncor­yan müxalifəti tənqid edərkən bir qədər də qabağa gedib. O, sabiq prezidentlər Levon Ter-Petrosyanı, Robert Koçarya­nı və Serj Sarkisyanı şeytan adlandırıb. Deputat revanşistləri siyasi murdarlıqda və cibgirlikdə ittiham edib. Koncoryanın sözlərinə görə, keçmiş hakimiyyətlər si­yasi cibgirliklə xırda şeyləri yox, ölkənin bütün sərvətlərini mənimsəyiblər: “Xalqın olan-qalanını çapıb-taladınız, ciblərinizə doldurdunuz, hakimiyyətdən sui-istifadə etdiniz, indi də başqa donda qayıtmağa çalışırsınız. Ermənistanda siyasi büt­pərəstliyin heç bir perspektivi yoxdur, çünki ölkədə yeni nizam, yeni siyasi ənənə yaranıb, demokratiya bərqərar olub. Bəziləri inanmırlar, amma biz hər şeyi bilirik. Kimlərsə yenə oğruları geri qaytarmağa çalışırlar. Hakimiyyəti geri almaq üçün insanların duyğularını istis­mar edirlər”.

Şeytanın İsa məsihi üç dəfə sınadığı “Bibliya” hekayəsindən sitat gətirən Kon­coryan deyib: “Şeytan erməni xalqını da Ter-Petrosyanın, Koçaryanın və Sarkis­yanın timsalında üç dəfə sınayıb. Erməni xalqı şeytanın hər üç sınağından üzüağ çıxıb”.

Deputat qeyd edib ki, Koçaryan 44 günlük müharibədən sonra baş nazir Paşinyanı devirərək hakimiyyəti ələ ke­çirməyə üç dəfə cəhd etsə də, bu cəhd­lər nəticəsiz qalıb. Onun sözlərinə görə, Koçaryan bu dəfə orta əsrlər təfəkkürü ilə hərəkət edən erməni apostol kilsəsinə sığınaraq, onun çətiri altında özünün məkrli planını həyata keçirməyə çalışır: “Bu, həqiqətən də görünməmiş bir haldır. Kilsə üçün problem təkcə ondadır ki, indi orta əsrlər deyil. Hər yerdə kameraların olduğunu da hesablamamısınız. İndi orta əsrlər olmadığı kimi, o dövrün inkvizisi­ya münasibətləri də yoxdur. Hansısa din adamı özü orta əsrlərdə yaşaya bilər, amma o, düşüncə tərzini XXI əsrin xalqı­na sırıya bilməz”.

B.Qalstanyanın mayın 21-də Qa­rabağdakı keçmiş separatçı rejimdə müxtəlif “vəzifə tutmuş” şəxslərlə və “de­putatlarla” İrəvanda bağlı qapılar arxa­sında görüş keçirməsi də Ermənistanda müzakirə mövzusudur. Politoloq David Stepanyan Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyinə dair proqram açıqlayaca­ğını elan edən Baqratın alternativlərinin olmadığına inanır: “Nə təklif etdiklərini anlamaq istəyirəm. Deyirlər ki, demarka­siya pisdir. O zaman daha yaxşısını təklif etsinlər, biz də dinləyək. Alternativ fəa­liyyət planı yoxdursa, deməli, alternativ də yoxdur. Mən Paşinyanı Qalstanyan, Danielyan və ya Petrosyanla əvəz etmək fikrində deyiləm, buna əsas yoxdur”.

D.Stepanyanın sözlərinə görə, “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı müxtəlif mərkəz­lərlə işləyir, amma ətrafında birlik yoxdur. Onun fikrincə, bunu iştirakçılarının sayı günbəgün azalan Qalstanyanın aksiya­ları da sübut edir: “Küçələrdə insanların sayı azaldıqca, aqressivləşirlər. Aqres­sivləşdikcə sağa-sola hücum edirlər, qar­şılarına çıxana “satqın” deyirlər. Bu dini hərəkat cəmiyyətdə tolerantlıq yaratmalı, insanları bir ideya, bəlkə də din ətrafında toplamalıdır, amma bunun tam əksini gö­rürük, cəmiyyəti bölünməyə aparır. Artıq aqressivlik bütün hədləri aşır və bu, çox narahatedicidir”.

“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu “XQ”yə açıqlamasında bildirdi ki, artıq Ermənistanın radikal müxalifəti də keşiş Baqratın Paşinyanı devirə bilməyəcəyini anlamağa başlayıb. Onun sözlərinə görə, radikal müxalifət hər vasitədən istifadə etdi. Onlar 2021-ci ilin fevralında hərbi çevriliş yoluna baş vurdular, sonra bunun uğursuz olduğunu görüb həmin ilin yazın­da mitinqlər keçirdilər. Yenə də uğursuz olaraq, 2022-ci ildə bu addımlarını tək­rarlamaq istədilər. İndi də uğursuzluğa düçar olublar. Çünki erməni cəmiyyətinin böyük hissəsi Paşinyanı dəstəkləyir: “Hə­min erməni cəmiyyəti ki, artıq müharibə istəmir, bölgədə sülh istəyir. Paşinyan da onlara arxayındır. Keşiş heç bir nəticə əldə edə bilmədiyi üçün Tavuşa qayıtdı. Düzdür, bir-iki gün sonra yenidən İrəvana gələrək burada müxtəlif görüşlər keçirdi. Ancaq onun siyasi müxalifətin liderləri ilə görüşləri də nəticə vermədi. Baqrat ma­yın 26-da yeni mitinq planlaşdırır. Mən mitinqə çox adamın qatılacağını gözlə­mirəm. Artıq bu “potensial” da xərclənib”.

E.Şahinoğlu qeyd etdi ki, keşiş baş nazir olmaq iddiasını ortaya qoyub, amma bunun üçün katolikosun xeyir-du­asını vacib sayıb: “Ancaq katolikos da anlayır ki, keşişi hakimiyyət uğrunda mü­barizədə dəstəkləmək hökumət başçısı ilə birbaşa qarşıdurmaya getmək demək­dir. Paşinyan daha sonra kilsəyə ayırdığı yardımları da kəsə bilər. Bununla bağlı parlament sədri Alen Simonyanın açıqla­ması var. Yəni, Paşinyana Azərbaycanla məsələləri rahat şəkildə həll etməyə artıq heç nə mane olmur”.

Politoloq onu da dedi ki, Prezident İlham Əliyev son açıqlamalarında iki ölkənin sülhə indiki qədər yaxın olmadı­ğını bildirib: “Bu reallıqdır. Paşinyan da son aylarda “sülh sazişi üçün vaxt yeti­şib” deyir. Ermənistanda radikal müxalifət və kilsə sülhə maneə deyil. Onlar Paşin­yandan xeyli zəifdirlər. Demək, həm rəs­mi Bakının, həm də rəsmi İrəvanın saziş imzalamaq üçün iradəsi var, məsələni yekunlaşdırmaq lazımdır. Buna baxma­yaraq, Ermənistanın hökumət üzvləri sülh sazişinə sərhəd məsələsini salma­ğa çalışırlar. Onlar sərhədin Alma-Ata bəyannaməsi əsasında müəyyənləşdiril­məsini istəyirlər. Prezident İlham Əliye­vin mövqeyi belədir ki, bütün məsələləri sülh sazişinə daxil etmək mümkün deyil. Çünki sərhədlərin müəyyənləşməsi vaxt aparan prosesdir. Digər tərəfdən Azər­baycan və Ermənistan arasında ortaq ra­zılaşmada vurğulanıb ki, sərhəd harada mümkündürsə, Alma-Ata bəyannamə­sinə görə müəyyənləşəcək, harada mü­bahisə yaranacaqsa, orada məsələ qar­şılıqlı razılaşma əsasında həll olunacaq. Bu o deməkdir ki, əslində, rəsmi İrəvan da sərhədin hamısının adı çəkilən bəyan­naməyə görə müəyyənləşməsinin çətin­liklərini anlayır. Belə olan halda Alma-Ata bəyannaməsi sülh və ya çərçivə sazişinin imzalanmasına mane olmamalıdır”.

Müsahibimiz İran Prezidenti və onu müşayiət edən nümayəndə heyətinin sərhədə gələrək dövlətimizin başçısı ilə görüşməsi nümunəsindən Ermənistan baş nazirinin də yararlana biləcəyini vur­ğuladı. Onun fikrincə, danışıqlarda əldə edilən müsbət nəticələr göstərir ki, Azər­baycanın və Ermənistanın vasitəçilərə ehtiyacı yoxdur. Tərəflər sülh və ya çər­çivə sazişinin imzalanması üçün üçüncü ölkənin axtarışına ehtiyac duymurlar.

Politoloq onu da bildirdi ki, sülh və ya çərçivə sazişinin sərhədin sıfır nöqtəsin­də imzalanması mümkündür. Məsələn, Qazax və Tavuş istiqamətində sərhəd artıq müəyyənləşib, həmin hissədə şərait yaradıb liderlərin görüşü və sülh sazişinin imzalanması üçün hazırlıqlara başlanıla bilər. Bu, həm də sərhədin müəyyən­ləşən hissəsinin liderlər tərəfindən təsdiqi anlamına gələr.

Səxavət HƏMİD
XQ