Bu, ilin əvvəlindən xarici bazara çıxışın 11,4 faiz artması deməkdir
Son illər qeyri – neft sektorunun inkişafı istiqamətində bir sıra layihələr həyata keçirilib. Bunun nəticəsində özəl bölmənin inkişafı sürətlənib, sahibkarlığın hüquqi bazası formalaşdırılıb, iqtisadi sərbəstlik diqqət mərkəzində saxlanılıb.
Gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi, ticarət maneələrinin azaldılması və tranzit daşımaların optimallaşdırılması kimi mühüm tədbirlər də gerçəkləşdirilib. Eyni zamanda, yüksək keyfiyyətli məhsul istehsalı məqsədilə respublikamıza ən müasir texnika və avadanlıqlar gətirilib. Müəssisələrdə texnoloji proses günün tələbləri səviyyəsində tamamilə yenidən qurulub.
Respublikada Ümumdünya Ticarət Təşkilatının prinsiplərinə ciddi əməl olunması, daxili bazarın qorunması, haqsız rəqabətə qarşı mübarizənin diqqət mərkəzində saxlanılması və rəqabətin inkişafı ilə bağlı tədbirlər həyata keçirilməsi, eyni zamanda, istehlak mallarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə nəzarətin artırılması sahibkarların, eləcə də istehlakçıların mövqelərini gücləndirib. Şübhəsiz ki, standartlaşdırma və metrologiya kimi mühüm sahələrin beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılması da milli istehsalçıların xarici bazarlara çıxışını stimullaşdırıb.
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin hazırladığı “İxrac icmalı”nın avqust sayına əsasən, bu ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycanın qeyri- neft sektoru üzrə ixracı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 11,4 faiz artaraq 2 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Bu dövrdə yeyinti məhsullarının ixracı 23,9 faiz çoxalaraq 689 milyon dollara çatıb.
Hesabat dövründə ixraca yönəldilən şəkər 2024-cü ilin müvafiq dövrünə nisbətən 10 milyon dollar və ya 55 faiz, meyvə- tərəvəz 123 milyon dollar və ya 32 faiz, kimya sənayesi məhsulları 45 milyon dollar və ya 30 faiz, qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar 8 milyon dollar və ya 19 faiz, pambıq iplik 2,6 milyon dollar və ya 18 faiz, çay 317 min dollar və ya 9 faiz artıb.
Cari ilin 7 ayında aqrar məhsulların ixracı 28 faiz artaraq 551 milyon dollar, aqrar-sənaye məhsullarının ixracı isə 7 faiz artaraq 179 milyon dollara bərabər olub. Bütövlükdə aqrar və aqrar-sənaye məhsullarının birgə ixracı 22 faiz artaraq 730 milyon dollar təşkil edib. Qeyd olunan dövrdə ixrac edilmiş qeyri-neft sektoruna aid malların siyahısında qızıl (178,8 milyon dollar) birinci olub. Bu siyahıda pomidor (tomat) (156,9 milyon dollar) ikinci, pambıq lifi (108,1 milyon dollar) isə üçüncü yerdə qərarlaşıb.
2025-ci ilin iyul ayı ərzində ixrac edilmiş qeyri-neft sektoruna aid malların siyahısında şaftalı (48,5 milyon dolları) birinci olub. Bu siyahıda qızıl (33,9 milyon dollar) ikinci, daş kömür qatranının yüksək temperaturlu qovulmanın təmizlənməmiş digər yüngül yağları və məhsulları (13,8 milyon dollar) isə üçüncü yerə yüksəlib.
Hesabat dövründə Rusiya Federasiyasına 716,6 milyon dollar, Türkiyəyə 339,7 milyon dollar, İsveçrəyə 186,6 milyon dollar, Gürcüstana 183,4 milyon dollar, Ukraynaya isə 109,9 milyon dollar dəyərində qeyri-neft sektoruna aid mal ixrac olunub. Təkcə bu ilin iyul ayında Rusiya Federasiyasına 130,6 milyon dollar, Türkiyəyə 52,5 milyon dollar, İsveçrəyə 34,3 milyon dollar, Gürcüstana 28,7 milyon dollar, Ukraynaya isə 14,1 milyon dollar dəyərində qeyri- neft sektoruna aid məhsul göndərilib.
Bildirilib ki, 2025-ci ilin yanvar-iyul ayları üzrə hazırlanmış qeyri – dövlət ixracatçı subyektlərin reytinqində ilk onluqda “PRIME COTTON” MMC, “Azərbaycan İnterneyşnl Mayninq Kompani Limited Şirkəti”nin ölkəmizdəki nümayəndəliyi, “Export Stream”, “Baku Steel Company”, “UYTROP” “P-AQRO”, “Sahdag SY”, “Avrora”, “HOPER”, eləcə də “Azərbaycan Şəkər İstehsalat Birliyi” təmsil olunub.
Qeyd edilib ki, cari ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycan Respublikasının Kosmik Agentliyi (“Azərkosmos”) tərəfindən dünyanın 41 ölkəsinə 10 milyon dollar dəyərində peyk-telekommunikasiya xidmətləri ixrac edilib. “Azərkosmos”un xidmət ixracından əldə etdiyi gəlir isə onun ümumi gəlirlərinin 66 faizinə yüksəlib. 2025-ci ilin iyul ayında isə “Azərkosmos” un dünyanın 35 ölkəsinə 1,6 milyon dollar dəyərində xidmət ixracı olub. Hesabat dövründə peyk-telekommunikasiya xidmətlərinin ixracının ilk beşliyində isə 2,7 milyon dollar ilə Birləşmiş Krallıq, 2,1 milyon dollar ilə Lüksemburq, 498,9 min dollar ilə Nigeriya, 461 min dollar ilə Türkiyə, 417,5 min dollar ilə Misir qərarlaşıb.
Belə göstəricilərin əldə olunmasında təbii ki, yazının əvvəlində sadalanan amillərlə yanaşı, digər səbəblər də mühüm rol oynayıb. Məsələn, respublikamız “Ümumiləşdirilmiş Preferensiyalar Sistemi+” Proqramına (“GSP+”) qoşulandan sonra ixrac potensialı nəzərəçarpacaq dərəcədə güclənib, ixrac mallarının çeşidi artıb. Bu, ölkəmizə Aİ bazarlarına güzəştli şərtlərlə ixrac imkanı yaradıb. Belə bir layihənin gerçəkləşdirilməsi həm də ixrac potensialının genişləndirilməsinə və ixrac strukturunun diversifikasiyasına önəmli təsir göstərib. Bütün bunlarla bərabər, ixrac potensialının güclənməsini son illər Vergi Məcəlləsinə edilən düzəlişlər, sənaye məhəllələrinin, texnoparkların, azad iqtisadi zonaların salınması da sürətləndirib.
Yuxarıda qeyd edilənlərlə bərabər, ölkəmizdə investisiya mühitinin cəlbediciliyinin artırılması üçün müəyyən layihələrin gerçəkləşdirilməsi ümumi prosesə təkan verib. Bu gün yerli istehsalatda istifadə olunan çoxsaylı məhsulların idxal rüsumundan azad edilməsi yerli istehsalın maya dəyərinin azaldılmasına, yerli malların xarici bazarlarda rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına müsbət təsir göstərməsi də deyilən fikrin bariz ifadəsidir.
