Ölkəmiz Asiyanın strateji arenasında önəmli iştirakçıya çevrilib

Bu gün beynəlxalq sistem XX əsrin klassik modelini öz çiyinlə­rində daşımaqda çətinlik çəkir. Yeni qlobal təşəbbüslər meydana çıxır, müasir beynəlxalq nizamda yaranan boşluqlar məhz yeni for­matların aktuallığını artırır. Qər­bin hegemon təsirlərindən kənar, dövlətlərin suveren bərabərliyi üzərində qurulan platformalar yeni reallıqların inikası sayılır. 

Bu mənada Şanxay Əməkdaşlıq Təş­kilatı (ŞƏT) yalnız regional təhlükəsizlik mexanizmi deyil, həm də alternativ dü­şüncənin daşıyıcısı rolunu oynayır. Burada ölkələrin birləşməsi hər hansı güc mərkə­zinə qarşı yönəlmir, əksinə, ədalətli qlobal idarəetməyə çağırış kimi çıxış edir.

Azərbaycan uzun müddətdir ki, çoxşaxə­li siyasəti ilə fərqlənib, balansı qoruyaraq həm regional, həm də qlobal miqyasda fəal oyunçuya çevrilib. Sentyabrın 1-də Çinin Tiencin şəhərində “ŞƏT plyus” formatında keçirilən toplantıda Prezident İlham Əliye­vin çıxışı məhz bu xəttin məntiqi davamı idi.

Azərbaycanın Çin tərəfindən irəli sü­rülən təşəbbüslərə dəstəyi, suverenliyə və beynəlxalq hüquqa vurğu etməsi, ŞƏT çər­çivəsində öz mövqeyini möhkəmləndirməsi göstərir ki, ölkəmiz bu platformanı gələcə­yin beynəlxalq nizamı üçün mühüm siyasi laboratoriya kimi görür. Başqa sözlə, rəsmi Bakının gözündə ŞƏT ədalətli dünya düzə­ninin sınaq meydanıdır.

Dövlətimizin başçısı Tiencində Azər­baycanın yeni xarici siyasət konturlarını açıq şəkildə göstərdi. Ölkə prezidenti təkcə diplomatik təmənnalardan danışmadı, eyni zamanda, Pekinlə münasibətlərin strateji dərinliyini dünyaya nümayiş etdirdi: “Son iki ildə əlaqələrimiz keyfiyyətcə yeni sə­viyyəyə yüksəlib. Ötən il Astanada keçi­rilmiş ŞƏT Sammiti çərçivəsində biz stra­teji tərəfdaşlıq qurduq. Bu il mənim Çinə dövlət səfərim zamanı hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin təsis edilməsi barədə Birgə Bəyanat imzalandı. Bu tarixi hadisə Azərbaycan–Çin münasibətlərində yeni bir səhifə açdı”. 

Prezident İlham Əliyevin çıxışı Çin­lə münasibətlərin strateji dərinliyini açıq şəkildə ortaya qoyur. Cari il aprelin 23-də Çinə dövlət səfəri edən Prezident İlham Əliyev ÇXR Sədri Si Cinpin ilə geniş tərkibdə görüşü zamanı bildirmişdi ki, rəsmi Bakı “Vahid Çin” strategiyasını dəstəkləyir. Öz növbəsində rəsmi Pekin də mütəmadi olaraq beynəlxalq platfor­malarda ölkəmizlə bağlı ədalətli qərarların verilməsində aktiv iştirak edib. Bir-birini mükəmməl formada tamamlayan bu siya­si sinergiya “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında Birgə Bəyanat”ın imzalanmasına gətirib çıxardı.

Azərbaycanın Çin tərəfindən irəli sü­rülən qlobal təşəbbüslərə açıq dəstək verir. Dövlət başçısı Tiencində çıxışı zamanı, həmçinin qeyd etdi ki, Azərbaycan bey­nəlxalq sülhün, təhlükəsizliyin və inkişa­fın təşviqi məqsədilə Çin tərəfindən irəli sürülmüş Qlobal İnkişaf Təşəbbüsünü, Qlobal Təhlükəsizlik Təşəbbüsünü və Qlo­bal Sivilizasiya Təşəbbüsünü fəal şəkildə dəstəkləmişdir: “Biz, həmçinin Çin Xalq Respublikasının Sədri tərəfindən irəli sü­rülmüş Qlobal İdarəetmə Təşəbbüsünü dövlətlərin suveren bərabərliyi, BMT Ni­zamnaməsi və beynəlxalq hüquqa hörmət əsasında beynəlxalq münasibətlərin yaxşı­laşdırılmasına yönəlmiş mühüm və vaxtın­da atılmış bir addım kimi alqışlayırıq”. 

Yeri gəlmişkən, Qlobal İnkişaf Təşəb­büsü 2021-ci ildə Sədr Si Cinpin tərəfindən irəli sürülüb. Əsasən yoxsulluğun aradan qaldırılması, bərabər imkanların təmin edilməsi və dayanıqlı inkişafın təşviqinə yönəlir. 2022-ci ildə təqdim edilmiş Qlobal Təhlükəsizlik Təşəbbüsü isə beynəlxalq təhlükəsizliyin gücləndirilməsi və ədalətli çoxtərəfli münasibətlərin təşkili məqsədi daşıyır. Qlobal Sivilizasiya Təşəbbüsünə gəldikdə isə Sədr Si Cinpin mədəniyyət­lərarası dialoqu prioritet hesab edir. Azər­baycan da bu sahədə aktiv mövqe tutur. 2008-ci ildən həyata keçirilən Bakı Prosesi, Beynəlxalq Humanitar forumlar və Mədə­niyyətlərarası Dialoq forumları ölkəmizin bu istiqamətdəki töhfəsini göstərir. Tələbə mübadiləsi proqramları, Konfutsi institut­larının fəaliyyəti və ortaq mədəni layihələr Azərbaycan–Çin dialoqunun davamlı inki­şafına xidmət edir. Ümumiyyətlə, Azərbay­can hər üç təşəbbüsü dəstəklədiyini Çin ilə imzalanan Birgə Bəyanatın 15-ci bəndin­də rəsmən təsdiqləyib və “Qlobal İnkişaf Təşəbbüsünün Dostları Qrupu”na qoşul­mağa hazır olduğunu bildirib.

Bakı hesab edir ki, Pekinin irəli sür­düyü təşəbbüslər ətrafında formalaşan yeni beynəlxalq düzən Qərbin hegemon təsirlərindən fərqli olaraq, regional döv­lətlərin maraqlarını nəzərə alır. Azərbay­can bu təşəbbüsləri qəbul etməklə özünü Asiya mərkəzli strateji arenanın mühüm iştirakçısına çevirir. Xüsusilə Qlobal İdarəetmə Təşəbbüsünə verilən dəstək təsadüfi deyil. Cənab İlham Əliyev bu platformanı dövlətlərin suverenliyini qoruyan alternativ kimi təqdim edir. Bu, Azərbaycanın uzun illərdir müdafiə et­diyi mövqeyin davamıdır: gücün diktəsi yox, beynəlxalq hüququn hökmü. Eyni zamanda, bu həm Qərbə ünvanlanmış mesajdır, həm də Azərbaycanın getdikcə daha çox Çin orbitinə yaxınlaşdığını nü­mayiş etdirir. 

Sonda xüsusi olaraq qeyd etməliyik ki, Prezident İlham Əliyevin ŞƏT-in XXV sammitində iştirakı Azərbaycan diploma­tiyasının Şərq vektorunda yeni mərhələ­ni təsdiqlədi. Yəni Bakı Qərblə bir çox sahələrdə əməkdaşlığı davam etdirməklə yanaşı, Çin kimi güclərlə də açıq və prinsi­pial tərəfdaşlığa davam edəcək.

Oqtay QASIMOV,
politoloq

Azərbaycan Prezidentinin Çinə səfə­ri zamanı səsləndirdiyi bəyanatlar diqqət çəkir. Xüsusilə Çinlə strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin qurulması və Sədr Si Cinpinin Qlobal İnkişaf Təşəbbüsü, Qlo­bal Təhlükəsizlik Təşəbbüsü və Qlobal Sivilizasiya Təşəbbüslərini dəstəklədi­yini bəyan etməsi diqqətəlayiqdir. İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, hazırda dünyada baş verən bir çox münaqişələr və gərginliklər həm də sivilizasiyalar və mədəniyyətlərarası ziddiyyətlərdən qay­naqlanır. Bu proses özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. Hətta 1990-cı illərdə bu­nunla bağlı elmi əsərlər yazılıb. Qlobal Sivilizasiya Təşəbbüsləri bütün dinlərin və ənənələrin mövcudluğunu nəzərə ala­raq, onların yanaşı yaşaması, qarşılıqlı əlaqə və inkişafın təmin olunması kimi başa düşülməlidir. Eyni zamanda Çin, xarici siyasət prinsipləri çərçivəsində, digər ölkələrin daxili işlərinə müdaxilə etməmək kimi əsaslı mövqe ortaya qoyur ki, bu da vacib məsələdir.

Qlobal İnkişaf Təşəbbüsünə gəldikdə, son 10 ildə Çin bu sahədə mühüm irəlilə­yişlər əldə edib. Bu baxımdan Azərbaycan Prezidentinin Çinin yüksək texnologiya, bərpa olunan enerji və kiber təhlükəsizlik sahələrində fəaliyyət göstərən şirkətləri və onların nümayəndələri ilə görüşləri mü­hüm əhəmiyyət daşıyırdı.

Çinin Qlobal Təhlükəsizlik Təşəbbüsü dünyada münaqişələrin qarşısının alınma­sı, ticarətin inkişafı, təhlükəsiz nəqliyyat və logistika siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədini güdür və xüsusilə Çinin strate­ji maraqlarına uyğundur. Çin “Bir kəmər, bir yol” layihəsinin gerçəkləşəcəyi Avra­siya regionunda münaqişələrin olmaması, sabitliyin qorunması, iqtisadi inkişafın və rifahın təmin olunması əsas məqsəd kimi çıxış edir. Azərbaycan da bu təşəb­büsləri dəstəkləyir, çünki ölkəmiz Cənubi Qafqazda sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsinə ciddi önəm verir. Həqiqətən də, bu regionda təhlükəsizlik arxitektu­rasının qurulmasında Azərbaycanın rolu mühüm olmuşdur və təhlükəsizlik təmin edildikdən sonra iqtisadi rifah, sabitlik və inkişafın yeni mərhələsi başlayacaq.

Tacir SADIQOV
XQ