Azərbaycanda bazar münasibətləri prinsipləri əsasında iqtisadiyyatın, o cümlədən özəl sektorun formalaşması və inkişafında ulu öndər Heydər Əliyevin rolu, bu siyasətin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə uğurla davam etdirilməsi nəticəsində ölkəmizdə biznes və investisiya mühiti davamlı olaraq yaxşılaşdırılıb, sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik bazası və dəstək alətləri müasir çağırışlar əsasında təkmilləşdirilib, sahibkar-dövlət münasibətləri sürətlə inkişaf edib. Qarşıdakı dövrdə də sahibkarlığın inkişafı, biznesin stimullaşdırılması məqsədilə tədbirlərin davam etdirilməsi qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulub. 

Ötən müddətdə respublikamızda kiçik və orta biznesin inkişafı, bu sahə­nin iqtisadiyyatda rolunun artırılması da prioritet istiqamətlər kimi diqqətdə saxlanılıb. Prezident İlham Əliyevin çıxışlarında hər zaman bir sıra iqtisadi məsələlərin həllinin, o cümlədən biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasının gündəlik­də durduğu qeyd edilib.

Hazırda ölkədə inkişafın əsas qüvvəsi sahibkar olduğundan, dövlət bütün qüvvəsini və resurslarını rəqabətli və dayanıqlı iqtisadi fəaliyyət mühitinin dəstəklənməsinə, eyni za­manda, biznes şəraitinin daha da yaxşılaşma­sına yönəldir. Bu model biznesin inkişafını, bu sahədə yalnız bacarıqların bütün sahələrdə uğurun fundamental şərti olacağını diqtə edir. 

Ökədə biznesin inkişafını dəstəkləyən infrastrukturun yaradılması, kiçik və orta biznesin müxtəlif sənaye parkları və məhəl­lələrinin, turizm və rekreasiya zonalarının fəaliyyətinə cəlbinin sürətləndirilməsi, eyni zamanda, istehsal olunan məhsul və xidmət­lərin xarici bazarlara ixracının stimullaşdı­rılacağı istiqamətlərində layihələr də uğurla gerçəkləşdirilir. 

İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) Azərbaycan­da mikro, kiçik və orta biznesin inkişafı is­tiqamətində müxtəlif dəstək mexanizmləri ilə məqsədyönlü fəaliyyət göstərir. İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov bununla bağlı “Tvit­ter” səhifəsində verdiyi məlumatda biznesin qurulması və inkişafına, innovativ ideyala­rın reallaşdırılmasına dəstək istiqamətində agentliyin fəaliyyətini yüksək dəyərləndirir. 

Qeyd edək ki, respublikamızda mikro, ki­çik və orta sahibkarlıq sahəsində idarəçiliyin müasir tələblərə uyğunlaşdırılması, kiçik və orta biznes sektorunun inkişafının dəstəklən­məsi və ölkə iqtisadiyyatında rolunun artırıl­ması KOBİA-nın başlıca fəaliyyət istiqamət­ləridir. Agentliyin yaydığı məlumata əsasən, 2018-2021-ci illər üzrə kiçik və orta biznes subyektlərinin sayı 45 faiz artaraq 360 minə yaxın olub. Azərbaycanda bu cür qurumların 97,3 faizi mikro, 1,9 faizi kiçik və 0,8 faizi orta sahibkarlıq subyekti kimi qeydə alınıb. 

Yeri gəlmişkən, hazırda dünyada mikro, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin ya­radılması və inkişafına xüsusi diqqət yeti­rilir. Bu məsələ iqtisadiyyatın tərəqqisində, şaxələnməsində prioritet istiqamət hesab edilir. Dünya üzrə şirkətlərin təqribən 90 fai­zinin mikro, kiçik və orta biznes subyektləri olması da bunun bariz ifadəsidir. Ümumiy­yətlə, həmin sahibkarlıq subyektlərinin təqri­bən 60-70 faizi dünyada məşğulluğun təmin edilməsində önəmli rol oynayır və ümumi daxili məhsulun (ÜDM) 50 faizi həmin qu­rumlar tərəfindən təmin olunur.

Kiçik və orta biznes subyektləri iqtisa­di artımın və sosial inkişafın mühərrikləri hesab olunur. Onların dayanıqlı və davam­lı inkişafa, məşğulluğun təmin edilməsinə, yoxsulluğun azaldılmasına, sahibkarlığın və innovasiyaların stimullaşdırılmasına və Da­yanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olunması­na verdiyi töhfə yüksək dəyərləndirilir. Bax, elə buna görə də, BMT Baş Assambleyasının müvafiq qətnaməsinə əsasən, 2017-ci ildən etibarən hər il iyunun 27-si dünyada Mikro, Kiçik və Orta Müəssisələr Günü kimi qeyd edilir. Məqsəd kiçik və orta biznes subyekt­lərinin davamlı inkişafa və iqtisadiyyata ver­diyi töhfələr barədə ictimaiyyəti daha geniş məlumatlandırmaqdır.

Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbay­canda da kiçik və orta biznes subyektləri iq­tisadiyyatın hərəkətverici qüvvəsi, dayanıqlı və davamlı inkişafın açarıdır.

KOBİA-nın məlumatında bildirilir ki, Nazirlər Kabinetinin 21 dekabr 2018-ci il tarixli qərarı ilə “Mikro, kiçik, orta və iri sahibkarlıq subyektlərinin yeni bölgüsü me­yarları” təsdiq olunub. Bu meyarlara əsasən, mikro sahibkar işçilərinin sayı 10-dək, illik gəliri 200 min manatadək olan sahibkardır. İşçilərinin sayı 11-50 arasında, illik gəliri 3 milyon manatadək olan sahibkar kiçik sahib­kar hesab olunur. Orta sahibkarın isə işçiləri­nin sayı 51-250 arasında, illik gəliri isə 3-30 milyon manat arasında dəyişir.

Azərbaycanda sahibkarların 99 faizdən çoxunu kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri təşkil edir. Fəaliyyətdə olan həmin subyekt­lərinin 97,3 faizi mikro, 1,9 faizi kiçik və 0,8 faizi orta sahibkarlıq subyektləridir. Ölkə­mizdə kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri əsasən ticarət, kənd təsərrürfatı, tikinti, emal, logistika, sənaye, turizm, ictimai iaşə, nəqliy­yat və digər sahələrdə fəaliyyət göstərirlər.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatı­na əsasən, 2018-2021-ci illər üzrə kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin sayı 45 faiz artaraq 360 minə yaxın olub. Bu dövr ərzində onların qeyri-neft ÜDM-də payı 23,5 faizdən 26,6 faizə yüksəlib. 2021-ci illə müqayisədə 2022-ci ildə həmin subyektlər üzrə dövriyyə 19 faiz, daxilolmalar 61 faiz artıb, 4600-dən çox kişik və orta sahibkarlıq subyektinin me­yarı böyüyüb.

“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inki­şafa dair Milli Prioritetlər” çərçivəsində ha­zırlanan ortamüddətli sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasında kiçik və orta sahibkarlığın ölkədə iqtisadi artımın və məşğulluğun əsas mənbəyinə çevrilməsi strateji hədəflərdən biri olaraq müəyyənləşdirilib. Ölkəmizdə sahibkarlar, o cümlədən kiçik və orta biznes subyektləri dövlətin geniş dəstək tədbirləri ilə əhatə olunublar. KOBİA KOB sektorunun tənzimlənməsi, biznesə dövlət xidmətləri­nin göstərilməsinin yaxşılaşdırılması, KOB maraqlarının müdafiəsi, onların bilik və in­novasiyalara, bazarlara və maliyyəyə çıxışı­nın yaxşılaşdırılması istiqamətində fəaliyyət göstərir, KOB-lara bir sıra dəstək və xidmət­lər təqdim edir. 

İndiyədək KOBİA-nın KOB inkişaf mərkəzləri tərəfindən KOB-ların biznes bi­liklərinin artırılması üçün ödənişsiz olaraq təqribən 40 minə qədər KOB subyektinin faydalandığı 3 mindən çox təlim keçirilib, 5500-dək sahibkarın yararlandığı məsləhət xidməti göstərilib, 800-ə yaxın KOB sub­yekti üçün ödənişsiz biznes plan hazırlanıb. Biznesə başlamaq və mövcud fəaliyyətin ge­nişləndirilməsində önəmi nəzərə alınaraq sa­hibkarların müraciəti əsasında 21, agentlyin təşəbbüsü ilə isə 26 daxili bazar araşdırması aparılıb.

KOB-ların rəqəmsallaşması və innova­tiv ideyalarının dəstəklənməsi üçün KOBİA tərəfindən 100-ə yaxın “Startap” şəhadət­naməsi verilib ki, bu sənəd onları 3 il müd­dətinə innovasiya fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlər üzrə mənfəət və gəlir vergisindən azad edib.

Vəkil HÜSEYNOV,
iqtisadçı-ekspert

Bu gün Azərbaycan hökuməti qeyri-neft sektorunu dinamik inki­şaf etdirməyi, bu sahəyə investisi­ya qoyuluşunu artırmağı qarşıya prioritet vəzifə kimi qoyub. Məhz bunun nəticəsidir ki, 2016-2022-ci illər ərzində 470-dən çox sahibkar­lıq subyektinə 570-dən artıq inves­tisiya təşviqi sənədi verilib, sahib­karların həyata keçirdikləri layihələr nəticəsində 5,5 milyard manatdan çox investisiya yatırılıb, 38 minə­dək yeni iş yeri yaradılıb. 

Kiçik və orta biznes struktur­larının maliyyə imkanlarının yax­şılaşdırılmasına dəstək məqsə­dilə onların təhsil, elm-tədqiqat və dəstək istiqamətlərində layihələri­nin maliyyələşdirilməsi mexanizmi çərçivəsində indiyədək 39 bu cür subyektlərə 750 min manatdan çox qrant vəsaiti verilib. Bütün bun­larla bərabər, kiçik və orta biznes strukturlarının ticarət şəbəkələrinə çıxışına dəstək mexanizmi çərçivə­sində 25 sahibkarın məhsullarının müxtəlif ticarət şəbəkələrində satışı təmin olunub.

Sahibkarlara vahid məkanda dövlət-biznes və biznes-biznes xid­mətlərinin göstərildiyi “kiçik və orta biznes evləri”nin sayı üçə çatıb, bu mərkəzlərdə biznes subyektlərinə göstərilən xidmətlərin sayı isə 300 mini keçib. Bugünədək işğaldan azad edilmiş ərazilərdə biznes qurmaq və investisiya yatırmaq istəyən sahibkarlardan Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinə 1500-ə yaxın müraciət daxil olub ki, onlardan 70 faizə yaxını yerli biz­nes subyektlərinin müraciətləridir.

Azərbaycan Prezidenti tərəfin­dən 2 dekabr 2022-ci il tarixində təsdiq edilən “Mikro, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı haqqında” Qanunda kiçik və orta biznes sub­yektlərinə göstərilən dövlət dəstə­yinin təşviqi forma və metodları müəyyənləşdirilib.

V.BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”