Böyük Britaniyanın Baş naziri Kir Starmer və Fransa prezidenti Emmanuel Makron hər iki ölkənin nüvə qüvvələrinin müstəqil, lakin koordinasiya oluna biləcəyini nəzərdə tutan ortaq bəyanatı imzalayıblar. Bu barədə birgə mətbuat konfransında Britaniyanın hökumət başçısı məlumat verib.

“Bu gün səhər biz ilk dəfə olaraq nüvə qüvvələrimizin koordinasiyasını təsdiqləyən bəyanat imzaladıq”, — deyə Starmer bəyan edib. Tədbirin yayımı “Reuters”in YouTube kanalında aparılıb. Yeni razılaşmaya əsasən, Avropa üçün fövqəladə təhlükə yarandığı halda, London və Paris nüvə arsenalından birgə istifadə etməyə hazır olduqlarını bildirirlər.

Əməkdaşlıq dərinləşdirilir

Rəsmi məlumatda deyilir ki, iki ölkə arasında nüvə tədqiqatları sahəsində əməkdaşlıq da dərinləşdiriləcək. Bu əməkdaşlıq, həmçinin, beynəlxalq nüvə silahlarının yayılmaması rejiminin qorunmasına xidmət edəcək.

Bəyanatda bildirilir ki, tərəflər “nüvə qüvvələrinin müstəqil saxlanmasını təmin etməklə yanaşı, fövqəladə vəziyyətlərdə koordinasiyalı fəaliyyət” üçün mexanizm yaradacaqlar. Bu məqsədlə “Nüvə nəzarəti üzrə Birgə Qrup” təsis ediləcək.

Yeni mərhələ: Fransa nüvə koordinasiyasına razılıq verir

Qeyd edək ki, Fransa NATO-nun Nüvə Planlaşdırma Qrupunun işində iştirak etmir və həmişə öz nüvə arsenalının müstəqil olduğunu bəyan edib. Bu səbəbdən Makron–Starmer bəyanatı Fransanın ilk dəfə olaraq nüvə koordinasiyasına prinsipial açıq mövqe nümayiş etdirməsi baxımından mühüm siyasi dönüş sayılır.

Bu addım ABŞ-ın NATO-nun kollektiv müdafiəsinə sadiqliyinə dair qeyri-müəyyən bəyanatlarının fonunda atılıb. Mütəxəssislər bu razılaşmanı Avropa daxilində “fransız-britaniyalı nüvə çətiri”nin formalaşdırılması istiqamətində addım kimi qiymətləndirirlər.

NATO daxilində yeni dinamikalar

Britaniyanın Müdafiə Nazirliyi isə bəyan edib ki, “Fransa və Böyük Britaniyanın həyati maraqlarına təhdid edən hər hansı düşmən, hər iki dövlətin nüvə gücü ilə üzləşə bilər.”

Yelisey Sarayı da bu addımı “dostlara və düşmənlərə verilmiş açıq mesaj” adlandırıb və onu iki nüvə dövlətinin həmrəyliyinin göstəricisi kimi dəyərləndirib.

Tarixi fon və əvvəlki təşəbbüslər

Bu razılaşma 1995-ci ildə prezident Jak Şirak və baş nazir Con Meycor arasında imzalanmış analoji sənəddən sonra ən ciddi irəliləyiş kimi dəyərləndirilir. 2010-cu ildə də Nikola Sarkozi və Devid Kemeron arasında birgə nüvə tədqiqatlarının aparılması barədə razılıq əldə olunmuşdu. Lakin həmin sənədlər yalnız texnoloji əməkdaşlığı nəzərdə tuturdu və birgə hərbi qərarlar istisna olunurdu. Yeni sənəd isə praktiki əməkdaşlıqla bağlı konkret struktur – Nəzarət Qrupunun yaradılmasını da əhatə edir.

Beynəlxalq təhlükəsizlik üzrə ekspertlər razılaşmanı “qitədaxili təhlükəsizliyin avtonom təminatı istiqamətində mühüm dönüş nöqtəsi” adlandırırlar. Politoloq Loran Şevallye qeyd edir: “Bu razılaşma ABŞ-dan asılı olmayan yeni Avropa təhlükəsizlik modelinin formalaşmasına doğru bir siqnaldır. Avropa artıq özünü təkcə Vaşinqtonun zəmanətləri ilə qorunmuş hesab etmir.”
 
Nüvə arsenalının statistikası

Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, Fransanın hazırda 290, Böyük Britaniyanın isə təqribən 230 nüvə başlığı mövcuddur. Bu arsenalın koordinasiyası gələcəkdə Avropanın təhlükəsizlik arxitekturasına ciddi təsir edəcək.

S.ELAY

XQ