"Bir foto – Bir hekayə" rubrikası

Foto haqqinda:

Bu nadir və tarixi foto 1931-ci ildə çəkilib. Şəkildə 20-ci əsrin elmi düşüncəsini formalaşdıran beş böyük alim eyni masa arxasında oturub.

Soldan sağa:

Valter Nernst – Termodinamika və fiziki kimya sahəsində ixtiraları ilə tanınır. Nobel mükafatı laureatı (1920).
Albert Eynşteyn – Nisbilik nəzəriyyəsinin banisi, fizikanın ən parlaq simalarından biri.
Maks Plank – Kvant nəzəriyyəsinin atası. Nobel mükafatı laureatı (1918).
Robert Millikan – Elektronun yükünü ölçən təcrübələri ilə tanınır. Nobel mükafatı laureatı (1923).
Maks fon Lau – Rentgen şüalarının kristallarda difraksiyasını kəşf edib. Nobel mükafatı laureatı (1914).

Mənbə: Max Planck Cəmiyyəti Arxivi, Berlin-Dalhem, III. Abt. Rep 57, NL Bosch; Akz 46/95, Şəkil № III/2

Fotonun hekayəsi:

Bu foto sanki XX əsr fizikası üçün "dahilik" anlayışının portretidir. İkinci Dünya müharibəsi öncəsi Avropada elmi fikirlər partlayış halında idi. Bu beş nəfər – biri digərindən geri qalmadan – kainatın necə işlədiyini anlamaq üçün öz həyatlarını elmin xidmətinə vermişdilər.

Eynşteynin mərkəzdə əyləşməsi təsadüfi deyil. Həmin dövrdə o, artıq elmi ictimaiyyətin superulduzu idi. Digərləri isə onu ya ilhamverici bir yenilikçi kimi görürdülər, ya da onun fikirlərini daha da dərinləşdirən həmkarlar olaraq yanaşırdılar.

Fotoda Valter Nernst barmağını qaldıraraq sanki "mühüm bir tezisi" vurğulayır. Digərləri isə diqqətlə onu dinləyir. Bu görüntü, elmin tək bir nəfərin yox, qarşılıqlı dialoqun, polemikanın, sualların və fikir ayrılıqlarının məhsulu olduğunu göstərir.

Bu foto, sadəcə, beş alimin bir araya gəlməsi deyil – bu, bir dövrün simvoludur. Kainatı anlamaq üçün bir araya gəlmiş beş böyük ağıl. Onların masası – bu gün bizə GPS-dən kvant kompüterlərinə qədər saysız ixtiranın təməlini qoyan ideyaların doğulduğu yerdir.

Hazırladı:

Səbuhi MƏMMƏDOV

XQ