Sazişin imzalanması üçün şərtlərimizin yerinə yetirilməsi də zəruridir

“Ermənistan cari ilin yanvar ayının sonuna qədər sülh sazişi üzrə müəyyən müddəalara razılıq vermirdi”. Bunu Nazirlər Kabinetində keçirilən və Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton səfərinə həsr olunmuş xüsusi iclasda ölkəmizin Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov deyib.

Nazirin sözlərinə görə, Ermənistanın sülh müqaviləsi ilə bağlı qəbul etmədiyi bəndlər məhkəmələrdə iddiaların geri çəkilməsi və sərhəddə üçüncü qüvvələrin yerləşdirilməsi ilə bağlı idi. Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin ABŞ Prezidenti Donald Trampın şahidliyi ilə imzaladıqları Birgə Bəyannamə ölkəmizin sülh gündəliyini təsdiqlədi. Bu proses isə özündə hansısa şübhə yükünü daşımamalıdır.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və Ermənistan Respublikasının Baş nazirinin Amerika Birləşmiş Ştatlarının Vaşinqton şəhərində keçirilmiş görüşünün nəticələrinə dair Birgə Bəyannamədə “Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis olunması haqqında Saziş”in razılaşdırılmış mətninin xarici işlər nazirləri tərəfindən paraflandığı təsdiqlənib. Bu kontekstdə, tərəflər Sazişin imzalanması və yekun olaraq ratifikasiyası üçün əlavə tədbirlərin görülməsinin davamına ehtiyacın duyulduğunu qəbul etdilər, habelə ölkələr arasında sülhün təminatı və gücləndirilməsinin vacibliyini vurğuladılar.

Onu da bildirək ki, Birgə Bəyannamədə ATƏT-in Minsk Prosesi və onunla əlaqəli strukturlarının bağlanmasına dair Azərbaycanın xarici işlər naziri və Ermənistanın xarici işlər naziri tərəfindən ATƏT-ə birgə müraciətin imzalanmasına şahidlik də əksini tapdı, ATƏT-in bütün iştirakçı dövlətlərinə bu qərarın qəbuluna çağırış olunmasına şahidlik də.

Məlumdur ki, rəsmi Bakı Qarabağ münaqişəsi məntiqini saxladığı üçün Minsk prosesinin dayandırılmasını sülhün imzalanması şərtlərindən biri olaraq irəli sürüb.

İkinci şərt isə Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi, daha doğrusu, sənədin işğalçı mahiyyət daşıyan İstiqlaliyyət Bəyannaməsinə istinadının aradan qalxmasıdır. Bu mövqeni Prezident İlham Əliyev Vaşinqtonda ölkəmizin media orqanlarına müsahibəsində də vurğulamışdı: “Təbii ki, Ermənistanın, necə deyərlər, ev tapşırıqları da var. Bildiyiniz kimi, onların konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiası məsələsi imkan vermədi ki, bu gün sülh sazişi imzalansın. Amma bu dəyişikliklər ediləndən sonra artıq sülh sazişi istənilən vaxtda imzalana bilər”.

Prezident İlham Əliyev sözügedən müsahibəsində diqqətə çatdırdığımız iqtibasdakı fikirlərindən sonra bunu da bildirmişdi: “Lakin bu gün mən bəzi suallara münasibətimi bildirəndə dedim ki, bir halda Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri bu paraflamanı Ağ Evdə etməyi qəbul ediblərsə, deməli, hesab etmək olar ki, artıq bölgəmizə dayanıqlı sülh gəlib. Hesab edirəm ki, bu, həm Azərbaycan, həm Ermənistan, həm bütün bölgə üçün xüsusi əhəmiyyətə malik olan məsələdir.

Odur ki, bugünkü gün, o cümlədən buna görə tarixi gün sayıla bilər. Həm Azərbaycan–Amerika ikitərəfli münasibətlərinin inkişafında, həm Bakı–İrəvan normallaşma prosesində atılan addımlar, Birgə Bəyannamənin qəbul edilməsi, imzalanması və dünyanın ən qüdrətli dövləti olan Amerikanın Prezidentinin buna dəstəyi və şahidlik etməsi bir daha bu Bəyannamənin önəmini göstərir”.

Heç şübhəsiz, Birgə Bəyannamə sülh naminə son dərəcə böyük xoş məram ifadəsidir. Amma heç bir xoş məram prinsipial məsələləri ikinci plana daşıya bilməz. Ona görə də Prezident İlham Əliyev müsahibəsində Ermənistan konstitusiyasına dəyişiklikdən söz açdı. XİN rəhbəri C.Bayramov da xüsusi iclasda mövcud məqamı qabartdı və bildirdi ki, Bakı sülh sazişinin imzalanması üçün İrəvandan Ermənistan konstitusiyasına dəyişiklikləri və Azərbaycanın ünvanına ərazi iddialarının tamamilə aradan qaldırılmasını gözləyir.

Bütün bunların fonunda Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın iki gün əvvəlki fikirləri maraq doğurmaya bilməz. Baş nazir deyib ki, Ermənistan öz qarşısına Azərbaycanla arasındakı etimadı damla-damla yaratmaq vəzifəsini qoyub. O, iki ölkə arasında etimadın formalaşdırılmasının diplomatiyanın işi olduğunu da bildirib. Nəhayət, Paşinyan bunu deyib: “Etimad olarsa, sülh müqaviləsinə ehtiyac özü-özünə aradan qalxacaq”.

N.Paşinyanın sonuncu fikirləri qəribə təsir bağışlayır. Sual yaranır: bir ölkənin əsas qanununda digər ölkəyə qarşı ərazi iddiası qalırsa, hansı etimaddan danışıla bilər? Ortada prinsipial məqam var və hazırda diplomatiyanın vəzifəsi həmin məqamı nəzərə alaraq, real tədbirlər görməkdir. Tədbirlər görülməlidir ki, şübhələr etimadı üstələməsin. Doğru yanaşma məhz budur.

İkincisi, ümumən sülh müqaviləsinə ehtiyacın duyulmamasına dair fikir yanlışdır. Erməni tərəfi anlamalıdır ki, Vaşinqtonda imzalanmış Birgə Bəyannamənin hər iki ölkənin cəmiyyətinə təsirləri oldu. Azərbaycanla bağlı hər şey aydındır. Ermənistana gəldikdə, deyə bilərik ki, bəyannamə sülhə maneçilik törədən tendensiyaları zəiflətdi. O cümlədən, baş nazir Nikol Paşinyana qarşı çıxan qüvvələrin mövqeyini də.

Deməli, tam etimad mühiti üçün belə demək mümkünsə, növbəti dalğa olmalıdır. O dalğa isə sülh müqaviləsinin özüdür. Bir halda ki, ABŞ-da tərəflər sənədi parafladılar, deməli, prosesi başa çatdırmaq şərtdir. Loru dildə desək, öküzü öldürüb bıçağı üzərində saxlamaq qətiyyən olmaz.

Sülh müqaviləsinin imzalanmasına, habelə, onun imzalanması üçün Azərbaycanın irəli sürdüyü şərtlərin qəbuluna ehtiyac həm də ona görə lazımdır ki, Ermənistan birincisi, işğalçı mövqe tutaraq etimadı yoxa çıxarmışdı, ikincisi isə ölkə 44 günlük müharibədən sonra da itirilmişlərin bərpasına çalışmış, destruktiv mövqe tutmuşdu. Başqa sözlə desək, ötən beş ildə rəsmi İrəvan özünə münasibətdə yalnız etimadsızlıq formalaşdırmışdı. Özü də hələ bilmək olmazdı ki, Birləşmiş Ştatlardakı Prezident seçkilərində Tramp deyil, Demokratlar Partiyasının namizədi qələbə qazansaydı, durum necə olacaqdı. Axı erməni iqtidarının Trampa əks qüvvələrin qələbəsinə siyasi sərmayə yatırdığı məlumdur. Bunu Prezident İlham Əliyev də vurğulayıb, nazir C.Bayramov da həmin məsələyə toxundu.

Sonda belə nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması, özü də sənədin ölkəmizin şərtlərinin tam qaydada yerinə yetirilməsi ilə, eyni zamanda, tezliklə ərsəyə gəlməsi son dərəcə vacibdir. Nə N.Paşinyan, nə də onun komandasındakı kimsə gəlişigözəl ifadələr işlətməkdən uzaq durub, prinsipial davransalar, ümumi işə daha çox fayda vermiş olarlar.

Ümumi iş isə Cənubi Qafqazda çoxdan gözlənilən sülhün qərarlaşmasıdır.Sülhün uzunmüddətli, təminatlı strukturu naminə özündə münaqişə məntiqini saxlayana hər bir məqama “yox” deyilməlidir. Ən başlıcası, Ermənistan rəhbərliyi nəzərə almalıdır ki, münaqişəni başlayan Azərbaycan dövləti və xalqı olmayıb. Yəni, indiki durumda sülh naminə səmimiyyət nümayişinə, etimada can atmalı tərəf Bakı deyil, rəsmi İrəvandır.

R.ƏVƏZ
XQ