Azərbaycan–Çin münasibətləri son illərdə enerji, nəqliyyat, ticarət və investisiya xəttində genişlənməklə yanaşı, artıq maliyyə sahəsinin ən strateji istiqamətlərindən biri olan kapital bazarlarında da yeni əməkdaşlıq mərhələsinə qədəm qoyur. Bu, qlobal miqyasda kapitalın daha rahat hərəkət etdiyi, rəqəmsal maliyyə alətlərinin sürətlə yayıldığı və investor davranışlarının dəyişdiyi bir dövrdə xüsusilə əhəmiyyətlidir.
Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) sədri Taleh Kazımovun Çin Xalq Respublikasına işgüzar səfəri çərçivəsində bu ölkənin Kapital Bazarlarının Tənzimlənməsi Komissiyasının sədri Vu Qinq ilə keçirilən görüş də məhz bu istiqamətdə atılan vacib addımlar sırasında yer alır. Taleh Kazımov sosial şəbəkədə paylaşdığı məlumatda qeyd edib ki, tərəflər kapital bazarlarının hazırkı vəziyyəti, normativ dəyişikliklər, tətbiq olunan innovativ alətlər, investorların müdafiəsi və texnoloji tendensiyalar barədə geniş fikir mübadiləsi aparıblar. Bu görüş, iki ölkənin maliyyə sektorlarının yaxın illərdə daha sıx əməkdaşlığa başlayacağına dair ciddi mesajlar verir.
Çin dünyanın ən sürətlə böyüyən kapital bazarlarından birinə malikdir. Təkcə Şanxay və Şençjen birjalarının birgə bazar dəyəri trilyonlarla dollarla ölçülür, “STAR Market” kimi texnoloji səhm platformaları isə Çinin innovasiya ekosistemində əsas lokomotivi formalaşdırır. Müasir tənzimləmə mexanizmləri, fərdi investorların aktiv iştirakı və dövlət tərəfindən investorların müdafiəsi sahəsində həyata keçirilən sistematik islahatlar Çin modelini digər ölkələr üçün cəlbedici edir.
Azərbaycan isə son illərdə kapital bazarlarının inkişafını maliyyə sisteminin əsas prioritetlərindən birinə çevirib. Tənzimləyici çərçivənin yenilənməsi, korporativ istiqrazlar bazarında artım, rəqəmsal birja mexanizmlərinin genişlənməsi, investorların maarifləndirilməsi və yeni maliyyə alətlərinin tətbiqi sahəsində ardıcıl işlər görülür. Bu kontekstdə Çinin təcrübəsi Azərbaycan üçün həm texnoloji, həm də institusional baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Məlumdur ki, Azərbaycan–Çin ticarət dövriyyəsi dinamik artım nümayiş etdirir. 2024-cü ildə iki ölkə arasında xarici ticarət dövriyyəsi 20,7 faiz artaraq 3.7 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Habelə 2024-cü ilin yanvar-sentyabr aylarının rəsmi statistikasına əsasən, Azərbaycan ilə Çin arasında xarici birbaşa investisiya dövriyyəsi 85,9 faiz artaraq 14 milyon ABŞ dolları səviyyəsinə çatıb. Çin investorları tərəfindən qeyd edilən dövrdə Azərbaycana yönəldilən birbaşa xarici investisiyanın həcmi ötən ilə nəzərən 92,8 faiz artaraq 11,4 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Bütün bu göstəricilər Azərbaycan ilə Çin arasında investisiya və ticari əlaqələrin yüksəlməsinin göstəricisidir. 2025-ci ilin yanvar–iyul aylarında iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 2,5 milyard ABŞ dollarına çatıb. Bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 26 faiz artım deməkdir. Çin şirkətləri artıq sənaye, yaşıl enerji, rəqəmsal iqtisadiyyat, nəqliyyat və yüksək texnologiyalar kimi sahələrdə birgə layihələr həyata keçirirlər.
Son illərdə Azərbaycanla Çin arasında investisiya əməkdaşlığı nəzərəçarpacaq nəticələr verir. 2024-cü ilin yanvarına olan göstəricilərə əsasən, Çinin 1995-ci ildən bəri ölkəmizə yatırdığı birbaşa investisiyaların həcmi 920 milyon dollara yüksəlib. Diqqətçəkən məqamlardan biri də Azərbaycanın Çinə qoyduğu sərmayələrin bu rəqəmdən təxminən iki dəfə çox olmasıdır.
İki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlıq artıq uzun müddətdir ki, yüksələn xətt üzrə inkişaf edir. Çin Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində ölkəmiz Orta Dəhlizin əsas qovşaqlarından birinə çevrilir. Ələt Azad İqtisadi Zonasına Çin şirkətlərinin yatırdığı maraq, bərpaolunan enerji sahəsində Datang, CNPC və digər iri korporasiyalarla əməkdaşlıq, kənd təsərrüfatı və texnologiya sektorlarında genişlənən əlaqələr qarşıdakı illərdə maliyyə platformalarının da inteqrasiyasını zəruri edir.
Kapital bazarlarında əməkdaşlıq isə bu iqtisadi xəttin maliyyə dayağını formalaşdırmaq üçün ideal vasitədir. Azərbaycan şirkətlərinin Çin bazarlarında investor cəlb etməsi, Çin korporasiyalarının Azərbaycan istiqraz bazarında iştirak etməsi, birgə fondların yaradılması və texnoloji platformaların inteqrasiyası münasibətləri tamamilə yeni mərhələyə daşıya bilər.
Görüş zamanı müzakirə olunan əsas mövzulardan biri də fərdi investorların kapital bazarlarına daha geniş cəlb olunması və onların sığortalanması idi. Bu istiqamətdə Çin kifayət qədər geniş sistemə malikdir – risklərin bölüşdürülməsi, investorların hüquqlarının müdafiəsi, məlumatlılığın artırılması və rəqəmsal əməliyyatların təhlükəsizliyi sahəsində əldə etdiyi təcrübə Azərbaycanda tətbiq edilə bilər.
Digər mühüm məqam isə rəqəmsal maliyyə alətləridir. Çin dünyanın ən inkişaf etmiş fintech ekosistemlərindən birinə sahibdir: süni intellektlə təchiz edilmiş investisiya platformaları, blokçeyn əsaslı aktiv dövriyyəsi və mobil maliyyə xidmətləri burada geniş yayılıb. Azərbaycanın “rəqəmsal maliyyə” kursu da məhz bu innovativ alətlərin yerli bazara gətirilməsi üçün böyük imkanlar açır.
AMB rəhbərinin Çinə səfəri Kapital bazarlarında əməkdaşlıq, qarşılıqlı investisiyalara, maliyyə texnologiyalarının transferinə və ölkələrin iqtisadi potensialına yeni nəfəs gətirə bilər. Bu isə həm qlobal dəyişikliklərə adaptasiya, həm də Azərbaycan iqtisadiyyatının dayanıqlığının gücləndirilməsi baxımından mühüm addımdır.
XQ
