25-26 noyabr tarixlərində Bakıda Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) iştirakçı dövlətlərinin Dəmiryol Nəqliyyatı Şurasının 83-cü iclası ke­çirilib. Tədbirdə Azərbaycan, Rusi­ya, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan, Özbəkis­tan, Gürcüstan, İran, Ermənistan, Latviya və Estoniya dəmiryol admi­nistrasiyalarının, eləcə də Dəmir Yol­ları Əməkdaşlıq Təşkilatı (OSJD), MDB-nin İcraiyyə Komitəsi, Dəmir­yolçuların Beynəlxalq Həmkarlar İt­tifaqları Konfederasiyasının rəhbər heyəti iştirak edib.

MDB Dəmiryol Nəqliyyatı Şurası 1992-ci ildə yaradılıb. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra region ölkələrinin dəmir yolu sahəsində əlaqələrinin pozul­maması, vahid texniki-istismar standartla­rının qorunması və ölkələr arasında yüklə­rin maneəsiz daşınmasının təmin edilməsi məqsədilə təsis edilən qurum bu gün MDB məkanında dəmir yolu nəqliyyatının koor­dinasiyasında əsas platforma olaraq qalır.

Qeyd edək ki, tədbir ərəfəsində Şi­mal-Cənub dəhlizinin inkişafı üzrə Me­morandum imzalanıb. Əvvəlcə, “AZCON Holding” şirkətlərindən olan “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC (ADY) sədri Rövşən Rüstəmov, “Rusiya Dəmir Yolları” ASC-nin baş direktoru və İdarə Heyətinin sədri Oleq Belozyorov və İran İslam Respubli­kası Dəmir Yollarının rəhbəri Cabbar Əli Zakeri arasında üçtərəfli görüş baş tutub.

Görüşdə nəqliyyat-logistika sahəsində əməkdaşlığın perspektivləri, xüsusilə hər üç ölkənin ərazisindən keçən Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin tranzit imkanlarının genişləndirilməsi və bu is­tiqamətdə atıla biləcək müvafiq addımlar müzakirə edilib. Şimal-Cənub dəhlizinin Azərbaycandan keçən hissəsində görülən işlər barədə məlumat verilib.

Qeyd olunub ki, Sumqayıt-Yalama də­mir yolu xəttinin yenidən qurulması işləri ilin sonunadək başa çatdırılacaq. Həmçinin ADY tərəfindən İran ərazisində Astara Ter­minalının inşası davam etdirilir, terminalın tikintisi 2026-cı ilin 1-ci rübündə tamam­lanacaq. Daha sonra tərəflər “Şimal-Cənub dəhlizinin qərb marşrutu üzrə rəqabətqabi­liyyətli birbaşa tariflərin formalaşdırılma­sı və logistik xidmətlərin inkişafı barədə Memorandum”u imzalayıblar. Sənəd ta­rif yanaşmalarının uzlaşdırılmasını, va­hid kompleks tarifin formalaşdırılmasını, müntəzəm blok-qatarların təşkilini və daşı­malar üzrə prosedurların təkmilləşdirilmə­sini nəzərdə tutur.

Bu mexanizmlərin həyata keçirilməsi Azərbaycan, Rusiya və İran arasında daha proqnozlaşdırıla bilən, sürətli və iqtisadi cəhətdən səmərəli logistika zəncirinin qu­rulmasına imkan verəcək. Memorandum Azərbaycan, Rusiya və İranın beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində etibarlı iştirakçı kimi mövqelərinin gücləndirilməsini və re­gionda tranzit axınlarının davamlı artması üçün əlverişli şəraiti təmin edəcək.

Digər bir mühüm razılaşma ADY və Rusiya Dəmir Yolları arasında olub. Tərəf­lər yükdaşımaların rəqəmsallaşdırılma­sı, o cümlədən rəqəmsal həllərin tətbiqi, məlumat mübadiləsinin sürətləndirilməsi və logistika zəncirinin optimallaşdırıl­ması istiqamətində görülən işlər barədə fikir mübadiləsi aparıblar. Görüşün so­nunda “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və “Rusiya Dəmir Yolları” ASC arasında məlumatların ikitərəfli elektron mübadiləsi haqqında saziş imzalanıb. Saziş yük daşı­malarının effektivliyinin artırılmasına və rəqəmsal sənəd dövriyyəsinin həyata keçi­rilməsinə tam imkan verəcək.

Azərbaycanın nəqliyyat infrastruktu­runda xüsusi çəkiyə malik olan Azərbay­can Dəmir Yolları QSC (ADY) ölkədaxili və beynəlxalq daşımaların effektiv təş­kilində əsas rol oynayır. Son illər həyata keçirilən modernləşmə proqramları, bey­nəlxalq dəhlizlərin genişlənməsi və yeni layihələrin icrası ADY-ni regionun ən mü­hüm nəqliyyat operatorlarından birinə çe­virib. Azərbaycan uzun illərdir Avropa ilə Asiyanı birləşdirən nəqliyyat qapısı kimi tanınır. Bu mövqeyi daha da gücləndirən layihələrdən ən vacibi Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolu xəttidir. 2017-ci ildə istifadəyə verilmiş bu xətt Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyəni birləşdirərək Orta Dəhlizin əsas hissəsini təşkil edir.

BTQ dəmir yolunun yükaşırma qa­biliyyətinin 5 milyon tonadək artırılma­sı Orta Dəhlizin önəmini daha da artırır. Həmçinin Orta Dəhlizin dayanıqlı və səmərəli fəaliyyətinin əsas dayaqlarından olan Bakı Limanının buraxılış qabiliyyəti­nin ildə 15 milyondan 25 milyon tona çat­dırılması planlaşdırılır.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Şi­mal-Cənub nəqliyyat dəhlizində də aparıcı mövqeyini qoruyur. Hindistan-İran-Azər­baycan-Rusiya marşrutunu birləşdirən bu dəhliz yükdaşımalarının vaxtını əhəmiy­yətli dərəcədə qısaldır. Astara (Azərbay­can) - Astara (İran) xətti artıq fəaliyyət göstərir. Rəşt-Astara dəmir yolunun tikin­tisi isə davam etdirilir.

Azərbaycanın tranzit potensialının gücləndirilməsi ölkəyə əlavə iqtisadi di­videndlər qazandırır. Zəngəzur dəhlizinin açılması istiqamətində görülən işlər də bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Zən­gilan-Ağbənd istiqamətində dəmir yolu xəttinin tikintisi işğaldan azad olunmuş ərazilərin reinteqrasiyası və regionun nəq­liyyat xəritəsinin yenidən formalaşması baxımından mühüm layihə hesab olunur.

Son illərdə ölkədaxili sərnişin daşıma­larında da ciddi irəliləyişlər qeydə alınıb. Sürətli qatarlar gündə minlərlə sərnişinə xidmət göstərir. “Stadler” tipli yeni qa­tarların istifadəyə verilməsi isə rahatlıq və təhlükəsizlik səviyyəsini daha da ar­tırıb. ADY-də həyata keçirilən modern­ləşmə proqramı çərçivəsində dəmir yolu infrastrukturunun yenilənməsi, elektrikləş­mə işlərinin genişləndirilməsi və rəqəmsal idarəetmə sistemlərinin tətbiqi davam edir.

SCADA və elektron yük izləmə mexa­nizmləri nəqliyyat prosesinin daha çevik və şəffaf idarə olunmasına imkan yaradır. Lokomotiv və vaqon parkının yenilənməsi də daşımaların keyfiyyətini artıran mühüm addımlar sırasındadır.

Musa BAĞIRLI
XQ