Dünən Romada keçirilən “Milli kimlik, müqavimət və suverenlik: Korsikanın perspektivləri” adlı beynəlxalq konfrans, Avropanın qəlbində kolonial keçmişin yenidən gündəmə daşındığını göstərdi. Bakı Təşəbbüs Qrupunun və Korsikanın müstəqilliyini dəstəkləyən “Nazione” hərəkatının birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirdə iştirak edən mütəxəssislər, analitiklər və insan haqları fəalları açıq şəkildə bəyan etdilər: Korsika məsələsi artıq təkcə Fransanın daxili işi deyil.
Tarixi keçmiş və zorakı ilhaq
Korsika adasının mübarizə tarixi orta əsrlərə gedib çıxır. Uzun müddət Genuya Respublikasının idarəsində olan ada 1755-ci ildə müstəqil Korsika Respublikasını elan etmişdi. Lakin azadlıq çox sürmədi – 1768-ci ildə Genuya Korsikanı Fransaya satdı. Bu “satış”dan dərhal sonra kral XV Lüdovikin göndərdiyi ordu adanı işğal etdi və beləcə, Korsikanın müstəqillik arzusu zor gücünə boğuldu.
O zamandan bəri – artıq iki əsrdən çoxdur ki, Fransanın adaya münasibəti assimilyasiya və inkar üzərində qurulub. Korsika dili tanınmayıb, adanın unikal mədəni kimliyi isə sistemli şəkildə sıxışdırılıb. 1850-ci ildən etibarən hətta adada geniş yayılmış italyan dili belə rəsmi statusdan məhrum edilib.
Mədəni mübarizə və simvolik müqavimət
Korsikalılar üçün mədəniyyət həm müqavimət, həm də kimlik vasitəsidir. Adanın ənənəvi polifonik musiqisi – chjam’è rispondi – UNESCO tərəfindən qeyri-maddi irs kimi tanınıb. Lakin bu zəngin irs uzun müddət mərkəzi hakimiyyətin laqeydliyi və ya qəsdən tətbiq etdiyi assimilyasiya siyasəti ilə təzyiq altında qalıb.
XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq Korsikada müstəqillik tələbləri güclənib. 1970-ci illərdən etibarən adada silahlı mübarizəyə keçid baş verdi – bu, Fransa dövlətinin rəsmi orqanlarını və simvollarını hədəfə alan partlayışlarla yadda qaldı. 2014-cü ildə silahlı qanad silahı yerə qoysa da, dil, mədəniyyət və siyasi hüquqlar sahəsində diskriminasiya ilə bağlı narazılıq bu gün də davam edir.
Korsikalıların əsas tələbləri
Konfransda Korsika nümayəndələri və dəstəkçilər aşağıdakı əsas tələbləri beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırdılar:
1. Korsika dilinə rəsmi status verilməsi;
2. Siyasi məhbusların əfv olunması;
3. Adanın muxtariyyətinin genişləndirilməsi;
4. Fransa Konstitusiyasında Korsikanın xüsusi statusunun tanınması.
Bunlar sadəcə lokal istəklər deyil – Avropa üçün test məsələsidir. Çünki Paris 1990-cı il Paris Xartiyasında qəbul etdiyi “azlıqların hüquqlarına hörmət prinsipi”ni öz ərazisində tətbiq etməkdən boyun qaçırır.
Beynəlxalq hüquq qarşısında Fransanın cavabdehliyi
2024-cü ilin noyabrında Marsel məhkəməsinin Korsika Assambleyasının iclaslarında korsika dilindən istifadəyə qadağa qoyması, bu gərginliyi yeni səviyyəyə daşıdı. Assambleya rəhbəri Mari-Antuanetta Mopertyui bu qərarı beynəlxalq məhkəmələrə çıxarmağa hazırlaşdığını bildirdi. Onun sözləri ilə desək, bu qərar yalnız korsika dilinə deyil, bütövlükdə Fransa daxilindəki breton, oksitan, bask və digər milli azlıqların dillərinə qarşı mədəni inkarın hüquqi ifadəsidir.
Dekolonizasiya dövrünün yeni mərhələsi
Avropa özünü insan haqlarının və hüquqi mədəniyyətin beşiyi hesab edir. Lakin Korsika hadisəsi göstərir ki, “müstəmləkəçilik” anlayışı təkcə keçmişin tarixi deyil, həm də indinin gerçəkliyidir. Fransa kimi nüfuzlu dövlətin Avropa daxilində belə bir siyasət yürütməsi, dekolonizasiya çağırışlarını daha da aktuallaşdırır.
Bakı Təşəbbüs Qrupunun bu məsələyə diqqət ayırması və onu beynəlxalq müzakirəyə çıxarması, Azərbaycanın insan haqları, milli kimlik və suverenlik dəyərlərinə verdiyi dəstəyin göstəricisidir. Bu həm də Avropanın gələcək siyasi dizaynında yeni reallıqların – milli kimliklərin, azad iradənin və mədəni müxtəlifliyin əsas yer tutacağının göstəricisidir.
***
Konfrans zamanı Bakı Təşəbbüs Qrupu və “Nazione” Hərəkatı arasında əməkdaşlıq memorandumu imzalanıb. Sənədə əsasən, BTQ və “Nazione” koloniliazm və neokolonializmə qarşı mübarizə aparmaq və insan hüquqlarının müdafiəsi məsələsində əməkdaşlıq etməyə dair razılığa gəliblər.
Renat DADAŞOV,
hüquqşünas
